ترکیه، ایران و عراق همکاری برای اتخاد تصمیمات آینده در قبال کردستان عراق را گسترش می‌دهند. از جمله این اقدامات تصمیم‌گیری در مورد متوقف کردن صادرات نفت کردستان از طریق ترکیه و حمایت از حکومت عراق در گرفتن کردن کرکوک می‌باشند.
به گزارش آمبرین زمان، رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در روز پنجم اکتبر در پاسخ به سوالات خبرنگاران پس از سفری یک روزه به ایران گفت: “اگر تصمیمی در مورد بستن شیرهای نفت در منطقه گرفته شود، آن تصمیم توسط ما اتخاذ می‌شود. ترکیه، ایران و دولت مرکزی عراق این تصمیم را با هم می‌گیرند.”
زمان در ادامه می‌نویسد، “به نظر می‌رسد اظهارات اردوغان درباره خط لوله کردستان پاسخی است به سخنان ودلایمیر پوتین. رئیس جمهور روسیه دیروز (چهار اکتبر) در یک گردهمایی انرژی در مسکو اعلام کرده بود که روسیه سیاست «عدم دخالت» در کردستان عراق را در پیش گرفته و جلوگیری از صادرات نفت در منطقه کردستان به نفع هیچ کس نیست.”
همانطور که هفته گذشته در این ستون عنوان کردیم، در شرایطی که اختیار تصمیم گیری در مورد سرنوشت گاز کردستان در دستان ترکیه، و از آن مهمتر ایران با همکاری دولت مرکزی عراق قرار می‌گیرد، پوتین مجبور می‌شود از سرمایه‌گذاری راسنفت در کردستان عراق دفاع کند. در ستون هفته گذشته نوشتیم، “روسیه در عراق، بر خلاف سوریه، هیچ نیروی نظامی برای اتکا کردن ندارد. اهمیت این مسئله زمانی روشن می‌شود که حضور روسیه در عراق را با حضور ایران و ترکیه مقایسه کنیم.”
عواقب تغییر در اتحادها و شراکت‌های منطقه‌ای برای مقابله با همه پرسی استقلال کردستان می‌تواند از این هم گسترده‌تر باشد و به ایران، گزینه‌ها و قدرت عمل دیپلماتیک بیشتری بدهد. پیش از ورود اردوغان به ایران، حلوصی آکار، رئیس ستاد مشترک ارتش ترکیه برای انجام هماهنگی‌های نظامی سفری سه روزه به تهران انجام داده‌بود. به نوشته حمیدرضا عزیزی، “با تداوم و گسترش گفتگوها بین تهران و آنکارا برای انجام همکاری با بغداد، می‌توان انتظار ظهور یک محور هم‌پیمانی بین ایران، ترکیه و عراق در بلند مدت را داشت. این محور می‌تواند قطر را نیز شامل شود، چرا که پس از شروع بحران بین قطر و سایر کشورهای حوزه خلیج فارس ایران و ترکیه به مهمترین شرکای قطر تبدیل شده‌اند. این همکاری شکل جدیدی به معادلات قدرت در منطقه می‌دهد. با وجود اینکه سناریو پیوستن قطر به این محور چندان محتمل به نظر نمی‌رسد، نمی‌توان امکان آن را نیز کاملا نادیده گرفت. در عین حال باید به روابط گسترش یابنده ایران و ترکیه توجه ویژه‌ای کرد.”
به گزارش علی هاشم، “در مورد مقابله با نتایج همه پرسی استقلال کردستان عراق، نه ایران و نه ترکیه به تنهایی عمل نمی‌کنند. دو کشور با هم هماهنگ هستند. …یکی از منابع نزدیک به سپاه پاسداران که به شرط فاش نشدن نامش به المانیتور گفتگو می‌کرد گفت مسئله همه پرسی استقلال کردستان عراق مسئله‌ایست که می‌تواند به همکاری عملی ایران، ترکیه، عراق و چند کشور هم‌پیمان دیگر بیانجامد. «این کشورها چند سال در سوریه به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در مقابل هم قرار گرفته بودند. چالش همه پرسی کردستان در حال تبدیل شدن به فرصتی جدیست.» با توجه به موقعیت خاص کرکوک و به توجه به اینکه اشغال کرکوک توسط دولت اقلیم کردستان عراق توسط دولت مرکزی عراق و جامعه بین المللی اقدامی نامشروع دانسته می‌شود، بنا بر اطلاعاتی که به دست المانیتور رسیده، اولین گام می‌تواند در این همکاری می‌تواند در این منطقه روی دهد.”
وارد کردن منطقه نفت خیز کرکوک که تنوعی قومی بالایی نیز دارد آتشی در سیاست کردستان، عراق و منطقه ایجاد کرد. اردوغان کردهای عراقی حاضر در کرکوک را اشغالگر دانسته‌است. در این منطقه تعداد قابل توجهی عرب و ترکمن زندگی می‌کنند. به نوشته فاضل هورامی، “در روزهای آخر پیش از برگزاری همه پرسی استقلال (در روز ۲۵ سپتامبر) گروهی از حزب اتحادیه میهنی کردستان که به صورت رسمی از رفراندوم حمایت می‌کردند به احساسات ملی گریانه مخالفت کردند و عاقلانه بودن برگزاری همه پرسی در کرکوک را مورد سوال قرار دادند. نگرانی این گروه این بود که برگزار کردن یک همه پرسی در این منطقه، به اتحادی محلی بین کردها، اعراب و ترکمن‌ها آسیب می‌زند. مخالفت‌ها با اوج گیری هیجان، شب پیش از برگزاری همه پرسی ساکت شدند. …دو تن از مقامات اتحادیه میهنی کردستان، کوسرت رسول یک فرمانده پیشمرگه کهنه کار و هیرو ابراهیم احمد، همسر جلال طالبانی، از طرف متحد قدیمی‌شان ایران در مورد مسئله همه پرسی تحت فشار شدید قرار گرفته‌اند. ایران دهه‌هاست که از اتحادیه میهنی حمایت می‌کند و قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران سفرهای متعددی به سلیمانیه انجام داد تا اتحادیه میهنی را متقاعد کند از همه پرسی حمایت نکند. اما تلاش‌های وی نهایتا ثمره‌ای نداشت.”
هورامی در ادامه می‌نویسد، “در بیانیه اتحادیه میهنی که شب دوم اکتبر توسط شبکه کوردست منتشر شد، احمد به ظاهر به این نتیجه رسیده بود که رهبری کردستان، از جمله خودش اشتباه کرده و جهان را «مخالف» خود ساخته و اکنون هزینه‌اش را پرداخت می‌کند چرا که همسایه‌های کردستان از «لجاجت» کردها در انجام همه پرسی ناراضی هستند. احمد و رسول همچنین نگران موقعیت اتحادیه میهنی در انتخابات پارلمانی کردستان هستند که قرار است ماه نوامبر برگزار شود. ”
به نوشته علی معموری، دستورات اجرایی حیدر العبادی، نخست وزیر عراق علیه کردستان که شامل متوقف کردن همه پروازهای بین‌المللی در کردستان و صدور دستور انتقال کنترل تمامی گذرگاه‌های مرزی و فرودگاه‌ها به دولت مرکزی می‌شود، مورد حمایت بعضی از گروه‌های مخالف در پارلمان کردستان قرار گرفته‌است. این گروه‌ها در مورد زمان برگزاری همه پرسی با حکومت اقلیم مخالف بودند. عبادی تا کنون به خواست‌های آیت‌الله علی سیستانی و ایاد علاوی نخست وزیر پیشین عراق مبنی بر حل و فصل بحران موجود بر اساس گفتگو و مطابق با قانون اساسی عراق بی‌توجهی کرده‌است. هفته گذشته، ما عنوان کردیم که تهران ممکن است، “بخواهد در صورتیکه حیدر العبادی، نخست وزیر عراق بخواهد به کرکوک نیرو اعزام کند، واحدهای بسیج مردمی‌اش را برای پشتیبانی بفرستد. چنین اقدامی توسط عبادی محبوبیت او بین عراقی‌های عرب را افزایش خواهد داد و می‌تواند چالش‌هایی نخست وزیر پیشین، نوری المالکی را خنثی کند.”
در سفر هفته گذشته ملک سلمان عبدالعزیز، پادشاه عربستان به مسکو پوتین تلاش کرد اندکی فضای مانور سیاسی برای خودش بیابد اما پادشاه عربستان کار زیادی برای خلاصی پوتین از دردسرهایش در عراق نمی‌تواند بکند. با توجه به منافع ایران و روسیه در سوریه، پوتین نمی‌تواند برای کسب رضایت شاه عربستان روابطش با ایران را تخریب کند. به نوشته بروس ریدل، “نگرانی‌های عربستان در مورد دخالت‌های منطقه‌ای ایران و حمایتش از گروه‌های شبه نظامی شیعه مانند حوثی‌ها و حزب‌الله در روسیه طرفدار زیادی پیدا نخواهد کرد. تهران روابط خوبی با مسکو دارد و دو کشور همکاری‌های نزدیکی با هم دارند. این مسئله دست‌های ریاض را خالی باقی می‌گذارد. در عراق، عربستان در سال گذشته راه‌هایی جدید و خلاقانه برای اعمال قدرت به کار برده و می‌تواند به دنبال راه‌هایی برای همکاری با روسیه نیز باشد. با این وجود، ایران در بغداد دست بالا را خواهد داشت.”
بنابراین پوتین همچنان در بن بست است. او هم روی قدرتش در متقاعد کردن همتایان ایرانی و ترکش اتکا می‌کند هم روی زیرکی‌های مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق. به نوشته زمان، “هیچ نشانه‌ای مبنی بر اینکه پیرمرد سرسخت (بارزانی) انعطافی نشان می‌دهد وجود ندارد. تنها چیزی که دیده می‌شود، این است که واکنش تند ترکیه این ادعای اپوزیسون کرد را که بارزانی بازیچه دست اردوغان است را بی‌اعتبار می‌کند و و اعتبار عمومی‌اش را بین کردها در سرتاسر جهان افزایش می‌دهد. در همین حال، واکنش ترکیه محبوبیت اردوغان در میان کردهای ترکیه را نیز کاهش داده‌است و این دلیل آرامتر شدن لحن اردوغان، حتی اگر پیغامش به حکومت اقلیم همچنان تند باشد، را توضیح می‌دهد. از سوی دیگر بارزانی روی این حساب می‌کند که وقتی پای عمل برسد دشمنانش جرات عمل به تهدیداتشان را ندارند و بهترین کار این است که او دست به اسلحه منتظر بماند تا زمانیکه هیاهوی حول برگزاری همه پرسی خوابید، او دست به عمل بزند. مانند همیشه، مهمترین مسئله اختلاف بین خود کردهای عراق باقی می‌ماند.”
همانطور که در نتیجه‌گیری ستون هفته پیش نوشتیم، “پوتین در شرایط حساسی است ولی برای اتخاذ تصمیم درست برای گام بعدی‌اش دستش خالی نیست. اگر با حمایت از بارزانی تضعیف شده حرکتی اشتباه در شمال عراق بکند، ممکن است در سوریه و عراق بی‌دفاع، در موضع تدافعی و رودرو با ایران و ترکیه بماند و این بدترین اتفاقی است که ممکن است برای روسیه روی دهد. روسیه می‌تواند محتاطانه به سمت اتحاد ایران و ترکیه که در حال قدرت گرفتن است بیاید و به آرامی از متکی بودن به بارزانی فاصله بگیرد و همزمان درهای گفتگو با بغداد بر سر منافع اقتصادی روسیه در حوزه انرژی در شمال عراق را بگشاید.”
