لزوم تدوین چشم انداز توسعه شهری با تاکید بر شهر مهاباد / منصور عزیزی پژوهشگر دکتری شهرسازی

لزوم تدوین چشم انداز توسعه شهری با تاکید بر شهر مهاباد

منصور عزیزی پژوهشگر دکتری شهرسازی

تدوین چشم انداز برای یک شهر در حقیقـت بـه مفهـوم ارائـه هـدفی بـه سـاکنین شـهر جهـت کلیـه تلاشهایشان و توصیف چیزی است که احتمالاً در آینـده بـه آن نایـل خواهنـد شـد. به عبارتی چـشم انـداز انگـاره موضعی است که شهر و جامعه می خواهند در آینده در آنجا باشند.

تدوین چشم انداز آینده برای شهرها و محلات مستلزم انجام مجموعه ای از فعالیتها است که در قالب فرایندی به نام «فراینـد چـشم اندازسـازی» سـازماندهی شـده انـد. در مـورد سـاختار و محتـوای فراینـد چشم اندازسازی دیدگاه های متنوعی وجود دارند که در انطباق با شرایط جغرافیایی، اقتصادی، اجتمـاعی و سیاسی جوامع گوناگون شکل یافته اند. به عنوان مثال در حالیکه در جوامع توسـعه یافتـه دسـتیابی بـه چشم انداز «مشترک» به واسطه وجود ساختارها و نهادهای مدنی با سهولت نسبی صورت میگیـرد، در کشورهای کمتر توسعه یافته مانند ایران جلب مشارکت سازمان یافته بخشهای گوناگون جامعه و حصول اجماع با چالشهای قابل ملاحظه ای مواجه است به طوری که این امر در مدیریت شهرهای میانه اندام مانند مهاباد به وضوح قابل روئیت می باشد.

در شهر مهاباد به عنوان یک سکونتگاه شهری با اهمیت فرا منطقه ای، اهمیت چشم انداز و چشم اندازسازی در تعیین سرنوشت اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهرها و محلات بـه گونـه ای است که میتوان آن را به مثابه «قلب» فرایند برنامه ریزی و طراحی شهری راهبردی محسوب نمود. در وضعیت کنـونی این شهر، یعنی در عرصه رشد و توسعه شهری و لزوم استفاده از پتانسیل های شهر به منظور جدب سهم بیشتری از سرمایه های موجود امر تدوین و اجرای چشم انداز برای این شهر میانه اندام دیگر نه یک «انتخاب» بلکه بـه یک «ضرورت» بدل شده است.

ارائه یک چارچوب مفهومی برای صورتبندی بیانیه چشم انداز شهر / محله  در مهاباد به گونه ای است که اولاً بر بنیانهای نظری پذیرفته شده اتکاء داشته باشد و ثانیاً به لحاظ جامعیت قادر باشـد کـه تـصویری همـه جانبـه از سیمای اقتصادی، اجتماعی و کالبدی شهر را بازنمایی کند. افزایش ارگانها و سازمانهای مداخله کننده در امر توسعه شهر و عدم هماهنگی بین آنها منشاء فشارهای زیادی بر شهروندان و شهرداری بعنوان متولی امور عمران و خدمات شهری می باشد این ناهماهنگی ها در سطح شهر و مشکلات ناشی از آن و از سوی دیگر گسترش حیطه فعالیت های شهرداری ها از نظر کمیت و کیفیت شهرداری را با مشکلات متعددی در حیطه شهری مواجه نموده است، مشکلاتی که نیاز به تخصص گرایی در امر برنامه ریزی و مدیریت شهری را بیشتر از قبل مشهود کرده تا با برنامه ریزی اصولی برای این نهاد و سپس برنامه ریزی در ابعاد مختلف شهری به این نابسامانی ها پایان دهند.

از سوی دیگر با توجه به اینکه شهرداری سازمانی پیشتاز در ارائه خدمات شهری و عمرانی می باشد و تردیدی نیست که انجام این خدمات به صورت شبانه روزی جزو لا ینفک وظایف آن می باشد. و از سوی دیگر تغییرات سریع جامعه در ایجاد اقتصاد کلان و سیاستهای جدید دولت باعث ایجاد تغیر تقاضای در نوع خدمات و گسترش آنها و همچنین تخصصی تر شدن خدمات شهرداری ها شده است، در نتیجه این تغییرات وسیع نقش های جدیدی را فرآوری شهرداری به عنوان بازوی اجرایی شورای شهر قرار داده است. این سوال را برای مدیران شهری مطرح نموده است که ((نقش اصلی و نوع فعالیت، همچنین مسیر حرکت آینده  شهر و شهرداری))چه خواهد بود؟

اگر با دید واقعگرایانه به مسائل شهر نگریسته شود این نکته به صورت کاملا روشن است که انجام امور خدماتی و عمرانی شهر با تکنیک ها و تکنولوژی های سنتی که باعث اصراف هزینه و زمان می شود عملی نیست و شهرداری قادر نیست تا انتظار مردم در اجراء به موقع طرحهای مختلف در قالب پروژه های کوچک ، متوسط و بزرگ شهری را برآورده نماید.

لذا دانش و آگاهی به شیوه های جدید علمی برنامه ریزی شهری منطبق با شرایط شهر مهاباد همچنین کسب تجارب و علم به موفقیت های سایرین در این امر و ایجاد هماهنگی وسیع بین ارگانهای ذینفع در توسعه شهر ضروری ترین گام برای حل مشکلات شهر مهاباد در چهار چوب مسئولیت های آینده شورای شهر و شهرداری خواهد بود و مدیران شهرداری باید بر این امر واقف باشند که پیشرفت و توسعه و بقای شهر در گرو آمادگی و تلاش بیشتر برای جوابگویی به نیازهای آینده شهر می باشد بنابراین جهت شناسایی اهداف آینده شهر و اولویت بندی فعالیت های هر هدف باید اقدام به پیش بینی احتیاجات شهر و شهرداری نمود.

موفقیت شهرداری در این است که بتواند نیاز های اصلی را تشخیص داده و سپس در صدد تامین آنها برآید و این امر محقق نخواهد گردید مگر با آگاهی به ارزش برنامه ریزی ، تعیین جایگاه آن در سیستم مدیریت شهری و استقرار آن در شهرداری است.

بنابراین مدیریت شهری می تواند با بکارگیری روشهای نوین برنامه ریزی از جمله برنامه ریزی استراتژیک، سیستمی، و پویا ، اهداف آینده خود(چشم انداز) را ترسیم نموده و با کسب ابزار و سیاستهای لازم راهکارهای دستیابی به این اهداف را مشخص نماید .

با روی کار آمدن شوراهای اسلامی و گسترش نظارت مردم بر اداره امور شهرداری ها ( بعنوان هدایت کنندگان اصلی فعالیت های توسعه و خدمات شهری ) و لزوم پاسخ گویی به افکار عمومی و کسب رضایت ذینفعان شهری روش های سنتی مدیریت شهری جای خود را به الگو های مدیریتی و برنامه ریزی مشارکتی و پاسخ گو جهت هدایت منطقی فعالیت های توسعه و خدمات شهری داده است، مباحثی از جمله : تشکیل مدیریت واحد شهری ، واگذاری راهبری کلیه خدمات شهری به شهرداری ها از جانب مراکز قانون گذار نیز مقدمات این رویکرد را از جانب مراجع قانونگذار نمایان ساخته است.