رفراندوم کردستان عراق منجر به استقلال نمی شود / آدریان فلورئا 

رفراندوم کردستان عراق منجر به استقلال نمی شود / آدریان فلورئا 

مقامات کرد عراق تصمیم گرفته اند تا روز ۲۵ سپتامبر امسال رفراندوم استقلال برگزار کنند. این تصمیم کاملا قابل پیش بینی شده بود چرا که مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان، صراحتا وعده داده بود که پس از شکست دولت اسلامی (داعش) همه پرسی استقلال برگزار خواهد کرد.

با این حال بدون مهر تایید بغداد و جامعه بین المللی – یا حداقل تایید اکثر اعضای دائم شورای امنیت سازمان ملل – همه پرسی به خودی خود رویای کردها را به یک واقعیت تبدیل نخواهد کرد. کردها به خوبی از این موضوع آگاه هستند.

با این وجود رای گیری احتمالی به نفع استقلال کردستان احتمالا تنش هایی جدی موجود میان اربیل، پایتخت کردها، و بغداد را شعله ور خواهد ساخت. همین امر در مورد ترکیه و ایران – که در حال حاضر اربیل برای بقاء به عنوان نهادی مجزا به تجارت با آنها وابسته است – نیز صدق می کند. بنابراین اگر این رای می تواند تنش ها را تشدید کند و تشکیل یک کشور مستقل را به همراه نخواهد داشت، پس چرا حکومت اقلیم کردستان آن را برگزار می کند؟

اهداف سیاسی

پاسخ به این پرسش به طرز گمراه کننده ای ساده است: استفاده سیاسی. تصمیم به جدایی از عراق جدایی از اهمیت تاریخی آن برای برآورده ساختن آرزوهای استقلال کردها می تواند اهداف متعارف تری را پنهان کند. این همه پرسی، به طور ویژه، به تاکتیک های کردها در رفتارشان با دولت عراق مربوط می شود. امتیاز اصلی این اقدام افزایش درآمد نفت و دستیابی به منطقه تحت کنترل بیشتر، به ویژه در منطقۀ نفت خیز کرکوک خواهد بود.

نخست؛ درآمدهای نفتی. پس از اختلاف شدید اربیل و بغداد بر سر درآمدهای نفتی در سال ۲۰۱۴، دولت مرکزی عراق بودجه اقلیم کردستان را قطع کرد. کردها با متوقف کردن تحویل نفت خام به دولت مرکزی دست به مقابله به مثل زدند و در عوض نفت را از طریق یک خط لوله جدید به ترکیه می فروشند.

مذاکره با بغداد به دلیل ضرورت جنگ با گروه داعش متوقف شده است. اما با نزدیک شدن شکست داعش، مسئله تقسیم درآمدهای نفتی بار دیگر به تنش میان دو طرف تبدیل شده است. مقامات حکومت اقلیم کردستان امیدوارند این رفراندوم قدرت چانه زنی آنها را افزایش دهد و بغداد را برای پرداخت سهم ماهانه بیشتر به اقلیم تحت فشار قرار دهد. اربیل مدعی است، بر اساس قانون اساسی سال ۲۰۰۵، اقلیم باید تقریبا ۱۷% درصد از درآمدهای فدرال از صادرات نفت را که حدود ۱ میلیارد دلار (۷۸۵ میلیون پوند) در ماه است دریافت کند.

همچنین ممکن است مقامات کرد به مناطق مورد مناقشه ای که به کنترل آنها درآمده است، چشم دوخته باشند. پیشتر داعش بخش های بزرگی از شمال غربی عراق  را به سرعت تحت کنترل خود درآورد و به طور مستقیم شهر کرکوک نفت خیز را تهدید می کرد. نیروهای تحسین برانگیز مسلح کرد، موسوم به «پیشمرگه» در مقابل این حمله ها ایستادند و از سال ۲۰۱۴ تاکنون کنترل کرکوک را در دست گرفته اند. اخیرا کردها پرچم خود را بر روی ساختمان های شهرداری (کرکوک) برافراشتند – اقدامی که با انتقاد شدید ترکیه و جامعه محلی ترکمن همراه بود.

اگر این مناطق مورد اختلاف در ماه سپتامبر به همه پرسی رای مثبت بالایی بدهند، حکومت کردها در آنجا قانونی خواهد شد. در آن صورت این رأی گیری می تواند مزایای بیشتری را برای اقلیم در رابطه با تقسیم درآمدها، تفویض بیشتر قدرت و تعیین مرزهای حکومت اقلیم کردستان با بغداد به همراه داشته باشد (اربیل در کنر کرکوک مدعی کنترل بر مناطق مورد مناقشه در مخمور، شنگال و خانقین است).

اقتصاد و سیاست عملی

این رفراندوم همچنین می تواند توجه ها را از وضعیت وخیم اقتصادی کردستان عراق که از سال ۲۰۱۴ با آن دست و پنجه نرم می کند، منحرف سازد. در کنار از دست دادن پرداختی های دولت فدرال، مبارزه علیه داعش و کاهش قیمت نفت باعث سقوط اقتصاد اقلیم کردستان شده است.

مقامات کرد و جمعیت حدودا ۵ میلیون نفری اقلیم ممکن است با شجاعت حول جنگ علیه داعش با هم متحد شده باشند، اما مخالفت ها – میان کردها- رو به افزایش است. با توجه به تعلیق پارلمان محلی از سال ۲۰۱۵ در پی تصمیم بارزانی برای تمدید دوره اش به عنوان رئیس جمهور حکومت اقلیم کردستان، مخالفت مردم روز به روز شدت می یابد.

شکاف ها در ائتلاف بزرگ حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی کردستان (puk) خود را نشان داده است. این ائتلاف برای بقای اقلیم به عنوان نهادی مجزا حیاتی است. حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی در گذشته برای سلطه سیاسی و نظامی به سختی جنگیده اند.

با توجه شمار روز افزون بازیگران ناراضی داخلی، ممکن است رهبران کرد این گونه محاسبه کرده باشند که زمان جلب توجه مردم به تلاش برای دستیابی به استقلال و خرید زمان برای آغاز « نظم دادن به وضعیت داخلی» فرا رسیده است.

علاوه بر این، رای گیری استقلال به تقویت وضعیت جدایی اقلیم از عراق در دهه ۱۹۹۰ کمک خواهد کرد. این اقدام این پیام را می رساند که در دراز مدت، چیزی کمتر از استقلال کردها را راضی نخواهد کرد. این رفراندوم همچنین به سیاستمداران کرد اجازه می دهد تا احتمال پذیرش یک کردستان مستقل از سوی جامعه بین المللی را بدست آورند.

جدای از اتفاقات پیش بینی نشده، در روز ۲۵ سپتامبر مردم احتمالا به استقلال اقلیم کردستان رای خواهند داد. از آنجایی که این اقدام اخرین تاکتیک ها در ادامه درگیری های موجود بین اربیل و بغداد است، می توان انتظار داشت که مخالفت های داخلی کردستان و مخالفت های منطقه ای با اقلیم افزایش یابد. تنها زمان می تواند مشخص سازد که محاسبه اربیل مبنی بر اینکه مزایای انجام همه پرسی بیشتر از خطرات سیاسی پیش رو آن بوده است یا نه.

*استاد روابط بین الملل دانشگاه گلاسگو

منبع: سایت دانشگاه گلاسکو

ترجمه: خبرگزاری کردپرس- سرویس جهان