روز «تشکل‌ها و مشارکت‌های اجتماعی» فرصتی ارزشمند برای بازخوانی نقش بی‌بدیل نهادهای مردمی در توسعه پایدار کشور است. طبق گزارش سال ۲۰۲۳ برنامه توسعه ملل متحد (UNDP)، کشورهایی که سطح مشارکت مدنی و فعالیت تشکل‌ها در آن‌ها بالاست، به طور متوسط ۲۵٪ شاخص سرمایه اجتماعی و ۱۸٪ شاخص رضایت شهروندی بالاتری نسبت به میانگین جهانی دارند.
در ایران، بر اساس آمار وزارت کشور، بیش از ۲۷ هزار سازمان مردم‌نهاد (NGO) ثبت شده‌اند که بخش قابل توجهی از آن‌ها در حوزه‌های محیط زیست، آموزش، و امور خیریه فعالیت می‌کنند. با این حال، مطالعات مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد که کمتر از ۴۰٪ این تشکل‌ها از ظرفیت کامل خود استفاده می‌کنند و موانعی چون کمبود منابع مالی، محدودیت‌های حقوقی، و ضعف مهارت‌های مدیریتی همچنان چالش اصلی آن‌هاست.
تشکل‌ها نه تنها بستر تعامل میان مردم و حاکمیت را فراهم می‌کنند، بلکه با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی، توان حل مسائل پیچیده اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را چندین برابر می‌سازند. مشارکت‌های اجتماعی، به تقویت سرمایه اجتماعی، افزایش اعتماد عمومی، و گسترش فرهنگ گفت‌وگو کمک می‌کند؛ به همین دلیل بانک جهانی در گزارش سالانه خود، افزایش مشارکت مدنی را یکی از ۵ عامل کلیدی توسعه پایدار معرفی کرده است.
گرامیداشت این روز، تنها یک مراسم نمادین نیست؛ بلکه یادآور ضرورت سرمایه‌گذاری بر روی نهادهای مردمی و استفاده از ظرفیت آن‌ها در مسیر حکمرانی مطلوب است. آینده روشن هر جامعه، در گرو مشارکت آگاهانه و مسئولانه شهروندان آن است.
🖋️دکتر دیاکو عزیزی
