مهاباد، با پیشینه‌ای غنی از فرهنگ، هنر و همبستگی اجتماعی، امروز با چالش‌های پیچیده‌ای روبه‌روست که بخشی ناشی از فشارهای اقتصادی، بخشی متاثر از تغییر سبک زندگی، و بخشی نیز نتیجه ضعف سیاست‌گذاری فرهنگی است.
بر اساس داده‌های مرکز آمار ایران (۱۴۰۲):
- نرخ بیکاری جوانان در آذربایجان غربی ۲۸.۴٪ است، که ۵٪ بالاتر از میانگین کشوری می‌باشد.
- میزان مهاجرت نخبگان فرهنگی از استان طی پنج سال گذشته ۳۵٪ افزایش یافته است.
- ۴۲٪ جوانان شهری احساس تعلق کمتری به مراسم و آیین‌های محلی دارند
(پژوهش دانشگاه ارومیه، ۱۴۰۱).
این ارقام نشان می‌دهد که اگر امروز اقدام جدی نکنیم، مهاباد در یک دهه آینده بخشی از سرمایه فرهنگی و اجتماعی خود را از دست خواهد داد.
چالش‌های اصلی اجتماعی و فرهنگی مهاباد
- افزایش آسیب‌های اجتماعی: طبق آمار نیروی انتظامی استان، نرخ وقوع جرائم خرد در مهاباد طی سال ۱۴۰۱ حدود ۱۸٪ رشد داشته است.
- کم‌رنگ شدن ارزش‌های جمعی و جایگزینی فردگرایی افراطی.
- کاهش مشارکت مدنی: تنها ۱۲٪ از مردم در فعالیت‌های داوطلبانه شهری شرکت می‌کنند (میانگین کشوری: ۱۹٪).
- مهاجرت نخبگان و تضعیف تولیدات فرهنگی محلی.
- تأثیر منفی فضای مجازی بر الگوهای رفتاری، به‌ویژه در نوجوانان؛ پژوهش‌ها نشان می‌دهد که ۵۳٪ از نوجوانان شهری بیش از ۵ ساعت در روز در فضای مجازی هستند.
وظایف مردم و شهروندان
- احیای فعالیت‌های فرهنگی محلی
- مشارکت در برگزاری آیین‌ها، جشنواره‌ها و مراسم بومی که به تقویت هویت مشترک کمک می‌کند.
- افزایش مشارکت اجتماعی
- حضور فعال در انجمن‌ها و سازمان‌های مردم‌نهاد؛ تحقیقات نشان می‌دهد که این کار باعث کاهش ۱۵٪ نرخ بزهکاری می‌شود. 3. ارتقای سواد رسانه‌ای و مهارت‌های ارتباطی • با آموزش خانوادگی و کارگاه‌های عمومی.
- حمایت از هنرمندان محلی • خرید محصولات فرهنگی بومی که علاوه بر رونق اقتصادی، نرخ مهاجرت هنرمندان را کاهش می‌دهد.
- ایجاد شبکه‌های همیاری اجتماعی • تجربه شهرهای مشابه نشان داده که این اقدام می‌تواند ۳۰٪ فشار اقتصادی بر خانواده‌های کم‌درآمد را کاهش دهد.
وظایف مسئولین شهری و استانی
- سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فرهنگی • طبق گزارش بانک جهانی، هر یک ریال سرمایه‌گذاری در بخش فرهنگی می‌تواند تا ۲.۵ ریال بازگشت اقتصادی غیرمستقیم داشته باشد.
- 2. پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی • راه‌اندازی مراکز مشاوره رایگان و توسعه خدمات روان‌شناسی اجتماعی که به کاهش ۲۲٪ رفتارهای پرخطر جوانان منجر می‌شود.
- 3. حمایت از رویدادهای فرهنگی • بودجه پایدار برای جشنواره‌ها، نمایشگاه‌ها و پروژه‌های هنری.
- 4. ایجاد فضاهای عمومی برای تعامل اجتماعی • پارک‌ها و پیاده‌راه‌ها که در تحقیقات شهری، نقش مستقیم در کاهش ۱۰٪ تنش‌های اجتماعی دارند.
- 5. آموزش هویت فرهنگی در مدارس • برای تقویت پیوند نسل جدید با ریشه‌های فرهنگی مهاباد
چرا این مهم است؟
تحقیقات بین‌المللی (UNESCO, 2023) نشان می‌دهد که شهرهایی با سرمایه اجتماعی قوی، ۴۰٪ کمتر دچار جرم و آسیب اجتماعی می‌شوند و شاخص کیفیت زندگی آن‌ها به‌طور متوسط ۲۵٪ بالاتر است.
پیام پایانی:فرهنگ و هویت مهاباد، ستون فقرات پایداری اجتماعی این شهر است. مردم و مسئولین، هر دو، در حفظ و بازآفرینی آن نقش دارند. امروز وقت اقدام است، فردا ممکن است دیر باشد.
✍ دکتر دیاکو عزیزی
