در حال حاضر پیش‌بینی دقیق زمینلرزه امری محال است. اما نشانه‌هایی وجود دارد که به کمک آن‌ها می‌توان وقوع این حادثه طبیعی را حدس زد و به مردم مناطق زلزله‌خیز هشدار داد تا به مناطق امن بروند.
زلزله مهیب مناطق مرزی ترکیه و سوریه که طبق آخرین خبرها، تا کنون دست کم ۲۵هزار کشته بر جا گذاشته، نشان داد که اگرچه علم پیشرفت‌های شایان توجهی داشته اما در پیشگویی زمینلرزه تا کنون قاصر بوده است.
تورستن دام، از مرکز زمین‌شناسی پتسدام آلمان می‌گوید، علت آن است که معمولا پیش از زلزله‌های شدید پدیده‌های قابل اتکا رخ نمی‌دهند که بتوان با کمک آن‌ها این وقایع را پیشگویی کرد.
زلزله دو نوع موج درونی دارد: امواج طولی یا اولیه (امواج پی) که سرعت انتشارشان سریع‌تر است و برای انسان‌ها قابل حس نیستند و امواج عرضی یا ثانویه (امواج اس) که اگر چه کندتر منتشر می‌شوند اما مخربند و عامل ویرانی‌ها.
مشکل اینجاست که بین انتشار این دو موج، بسته به فاصله از مرکز زلزله، تنها چند ثانیه تا یک دقیقه فاصله است. البته عمق زمینلرزه هم در این‌جا نقش بازی می‌کند.وقتی حس‌گرها یا سنسورهای یک سیستم هشدار زلزله متوجه “امواج پی” در شدتی خاص می‌شوند شروع به هشدار دادن می‌کنند.
در اغلب موارد فاصله زمانی انتشار این امواج با امواج ثانویه به اندازه ای است که می‌توان به‌موقع زنگ‌های خطر را به صدا درآورد، قطارها و آسانسورها را متوقف کرد و خطوط گاز را مسدود ساخت.
در صورت استفاده از این روش، اگر تعداد زیادی از تلفن‌های همراه یک‌باره با هم شروع به زنگ زدن کردند یعنی زلزله در راه است.
از رفتار حیوانات می توان وقوع زلزله یا فوران آتشفشان را پیش بینی کرد.
استفاده از رفتارشناسی حیوانات پژوهشگران برای این که بتوانند زلزله را چند ساعت یا حتی چند روز قبل از وقوع پیشگویی کنند، در حال تحقیق بر روی رفتار حیوانات هستند.
این تحقیقات تا کنون به موفقیت‌های اولیه رسیده است.
یکی از محققان زمینلرزه در ایتالیا در ۴ آوریل سال ۲۰۰۹ توانست با همین دانش، زلزله شدید منطقه سولمونا در ابروتزو را پیشگویی کند و به شهرت برسد.این محقق با اندازه‌گیری تغییرات غلظت گاز رادون که انتشار آن پیش از زمین‌لرزه‌های بزرگ افزایش می‌یابد و پی بردن به رفتار عجیب وزغ‌ها متوجه این زمینلرزه شد.وزغ‌ها با وجود این که فصل تخم‌ریزی‌شان بود این منطقه را پنج روز قبل از وقوع زمینلرزه ترک کردند.
گوئیدو برتولاسو، رئیس مرکز مقابله با فجایع طبیعی ایتالیا عصر همان روز با تمسخر این پیشگویی، فرد محقق را “احمق” خواند. اما دو روز دیرتر از زمان پیش‌بینی‌شده، زمین ۵۰ کیلومتر آن‌طرف‌تر، در لاکویلا لرزید.شدت زمینلرزه ۶.۳ بود و بیش از ۳۰۰ نفر را کشت.
به طور خلاصه می‌توان گفت که در سطح کنونی تجربه و دانش بشری، پیش‌بینی زمین‌لرزه‌ها دقیق نیست.با این همه تورستن دام، از مرکز زمین‌شناسی پتسدام آلمان امیدوار است و می‌گوید، ترکیب داده‌های زمین‌شناسی و لرزه‌شناسی می‌تواند در آینده راه را بر بهبود پیش‌بینی زلزله بگشاید.به گمان او، با کمک این داده‌‌ها امکان رصد بهتر حرکات کند صفحات زمین در گسل‌ها فراهم می‌آید، تا جایی که بازی تغییر کرده و انسان در چیرگی بر این سانحه طبیعی گامی بلند برمی‌دارد.
✍️ اسماعیل آتش‌زای
