رضا صائمی
آنچه که ساخت یک سریال تلویزیونی با مولفه های بومی و محلی را ضروری می سازد، توجه به خرده فرهنگ های قومی است که بخشی ازهویت ایرانی را در صورت های دراماتیک برمی سازد و ازظرفیت نمایش برای پردازش قابلیت ها و مقبولیت های قومی بهره می برد. با این حال این ارجاع دراماتیک به اقوام و تاریخ و فرهنگ یک منطقه لزوما به معنای یک ساخت سریال خوب نیست. همه ظرفیت ها و ظرافت های بومی زمانی تاثیر گذار می شود که ساختار روایت از جذابیت های دراماتیک و قابلیت قصه گویی برخورده بوده و بتواند پیش از هر گونه خوانش بومی، بتواند قصه بگوید و درست قصه بگوید و این همان کاری است که سریال «نون خ» می کند
سریالی که صرفا لوکیشن و بافت جغرافیایی آن در یک منطقه کردنشین نیست بلکه به درستی از ظرفیت های دراماتیک سنت ها و فرهنگ کردی و جذابیت های فولکوریک آن در جهت روایت استفاده کرده و به آن اعتبار بخشیده. این جذابیت ها از جاذبه های بصری مثل زیبایی های چشمگیر طبیعت، رنگ، لباس های شاد و لهجه شیرین کردی گرفته تا خرده فرهنگ های رفتاری مثل وحدت و همدلی و همبستگی زبانزد کردها را دربرمی گیرد. جالب اینکه در سریال«نون خ»شاهد تاثیر محتوی برفرم هستیم، تاثیری که قدرت و نافذ بودن فرهنگ کردی را بازنمایی می کند. به عنوان مثال اغلب پلان ها وسکانس های سریال، پُرکاراکتر و شخصیت است که روحیه جمعی و فرهنگ جمع گرای کردی را به نمایش می گذارد یا اهمیت رنگ در فرهنگ کردی هم در طراحی لباس و هم در طراحی صحنه قابل ردیابی است که نشاط و پویایی و گرمی فرهنگ کردی را به در قاب های زیبایی شناسانه صورت بندی می کند. در واقع در اینجا فرم روایی وساختار دراماتیک ازمولفه های فرهنگ کردی پیروی کرده و برمبنای آن شکل می گیرد. شاید یکی از مهمترین نقاط مثبت این سریال، آشکارشدگی جذابیت های و شیرینی لهجه کردی در سطح عمومی و ملی است
واقعیت این است که باید بین زبان و لهجه کردی تفکیک و تمایز قائل شد. در اینجا مخاطب با لهجه کردی مواجه می شود که برای همگان قابل فهم است وشیرینی آن به لذت کلامی از سریال منجر می شود. ضمن اینکه متن و فیلمنامه سریال به گونه ای نوشته شده که از توانمندی ها وظرفیت های هنروصنایع کردی در دل قصه،رونمایی شود و برجستگی آن به تصویر درآید
سکانس های مربوط به نمایشگاه صنایع دستی یا جشنواره انار یکی از بهترین تمهیدات دراماتیک برای بازنمایی توانمندی های سنتی و بومی مردم کردنشین بود که فارغ از بهره برداری داستانی و کمدی از آن، به فرصتی برای نمایش سابقه تمدنی و صنعت و هنر یک قوم ریشه دار و اصیل بدل می شود. در کنار بازنمایی توانمندی های تاریخی قوم کرد، شاهد به روز بودن و آشنایی آنها با مظاهر تمدن مدرن هم هستیم که در تک تک شخصیت های قصه و دیالوگ ها و شوخی هایی که مطرح می شود قابل ردیابی است.این ویژگی درواقع بخشی دیگر ازخصلت مردم کردنشین درهمنشینی خلاقانه و اخلاق گرایانه بین سنت و مدرنیسم را بازنمایی می کند و در واقع تاکیدی است بر پویایی و زنده بودن این قومیت و خرده فرهنگ هایی کردی
از سوی دیگربا نمایش سبک زندگی کردی دراین سریال،فرصت تنفسی برای مخاطب شهری ایجاد می شودکه همواره شاهد قصه های آپارتمانی بوده و از تکرار آن دچار ملال شده است. سبک زندگی ونقش خانه وخانواده دراین سریال که بخشی از فرهنگ زیسته کردی را بازنمایی می کند یک روایت تصویری از ارزش های فراموش شده سبک زندگی اصیل ایرانی است که بیش از هر چیز مبتنی بر یک همدلی و همبستگی انسانی است و بهترین جلوه آن در سبک زندگی اقوام کرد نشین قابل ردیابی است. از جمله این سبک، نقش موثر و مثبت زنان در ساختار و مناسبات خانه و خانواده است. در این سریال با زنان توانمند و موثری مواجه هستیم که دوش به دوش مردان مسئولیت زندگی را به عهده داشته و حتی در جاهایی رهبری ومدیرت زندگی بر دوش آنهاست. یکی دیگر از جلوه های بصری خرده فرهنگ کردی در سریال «نون خ» مورد استفاده قرار گرفته و به کلیت سریال،رنگ و بوی جذابی بخشیده استفاده از موسیقی و رقص سنتی کردی است که هم ریتم و ضرب آهنگ خوبی به روایت می بخشد و هم بخشی از غنای فرهنگ کرد را در سویه های موسیقیایی آن به نمایش می گذارد. نکته جالب اینکه حتی رقص کردی نیز نمادی از وحدت و جمع گرایی است. درواقع رقص کردی رقص فردی و مبتنی بر نمایش خلاقیت ها و حرکات موزون فردی نیست بلکه یک کنش و شادی جمعی است و چقدر بهره گیری از این عنصر در سریال نون خ به آن رنگ و لعاب دلنشین و خوش صدایی بخشیده است
در نهایت باید «نون خ» را تلاش در جهت بومی سازی در تولیدات نمایشی دانست که با تکیه بر ظرفیت و ظرافت فرهنگ کردی و قابلیت های قومی و بومی آن در بستر یک طنز خانوادگی به بازتولید شمایل محلی سبک زندگی ایرانی با مولفه های بومی می پردازد.کردبودن خود سعیدآقاخانی به عنوان کارگردان وحضور اوبه عنوان شخصیت اصلی قصه و استفاده از برخی بازیگران کرد مثل سیروس میمنت و دیگران که با این فرهنگ آشنایی دارند کمک کرده تا مخاطب نه تنها تماشاگر یک سریال مفرح باشد که عناصر ومولفه های ارزشمند خرده فرهنگ کردی به عنوان بخشی از فرهنگ بومی ایران زمین را برجسته کرده و اعتبار وجایگاه تاریخی و فرهنگی آنها را در شمایل نمایشی، شکل داده است. تماشای این سریال می تواند در تبلیغ جاذبه های گردشگری کردستان و توسعه آن موثر باشد. ضمن اینکه توجه به برخی مشکلات و بلایا مثل زلزله ومصائب آن درکنار برخی چالش های معیشتی، صبر و تحمل و فرهنگ مدارا و تاب آوری کرد ها را نیز به درستی به تصویر می کشد. «نون خ» سرشار از طنز و شوخی های کلامی است اما با تکیه بر فرهنگ و سنن کردی، شوخی می کند به با خود آنها. در نهایت تماشای این سریال علاقه و کنجکاوی درباره فرهنگ و زندگی مردم کردنشین را بیشتر می کند و می توان آن را یک ابژه هنری برای پردازش سوژه کردی و فرهنگ آن دانست.
